Filmy więzienne, czyli świat za kratkami

Prison films (filmy więzienne) to typ filmów, których akcja rozgrywa się w więzieniu lub zakładzie poprawczym. Przedstawiają warunki życia więźniów i tworzone przez nich społeczności. Gatunek narodził się w Stanach Zjednoczonych na początku lat 30. XX wieku i był reakcją na bunty w zakładach karnych z 1929 roku. Pierwszym filmem tego typu był Szary dom z 1930 wyreżyserowany przez George’a W. Hilla, który stworzył wszelkie konwencje fabularne i ikonograficzne oraz zaprezentował typy postaci, które powtarzały się w późniejszych filmach więziennych.

Film więzienny często służył krytyce systemu penitencjarnego, jednak część twórców posłużyło się nim w celu analizy charakterów i zachowań, zarówno skazanych, jak i strażników, w warunkach więziennych, gdzie panują inne zasady i hierarchia.

Na przestrzeni lat powstało wiele filmów więziennych i należą do nich m.in. Sing Sing Michaela Curtiza, Papillon Franklina J. Schaffnera czy Zielona Mila Franka Darabonta. Warto wspomnieć o odmianie prison films: film ucieczki, której podstawą fabularną stanowi, nie życie w więzieniu, lecz ucieczka na wolność. Do tej grupy filmów należą np.: Wielka ucieczka Johna Sturgesa lub Ucieczka z Alcatraz Dona Siegela.

A jak wygląda sytuacja wątku LGBT+ w filmach więziennych? Dzisiaj zdecydowanie najbardziej znanym i oczywistym przykładem produkcji z tym wątkiem jest amerykański serial Orange Is the New Black, w którym występują postacie homoseksualne, biseksualne czy transpłciowe.

Jednak wprowadzenie postaci LGBT+ nie jest wielką nowością, gdyż można je odnaleźć już w filmach stworzonych w ubiegłym stuleciu. Takim filmem jest Uwięziona z 1950 roku wyreżyserowana przez Johna Cromwella. Tam pojawia się postać Evelyn Harper, która przez wielu jest uważana za lesbijkę (w latach 50. nie można było ukazać tego wprost).
 

Należy również wspomnieć o brazylijskim filmie Hectora Babenco Pocałunek kobiety pająka z 1985, w którym główny bohater homoseksualista trafia do więzienia za niemoralne prowadzenie się.

W kontekście obecności postaci LGBT+ w prison films warto wspomnieć o jednym z najbardziej popularnych seriali tego gatunku Skazany na śmierć. Chociaż w amerykańskiej produkcji nie ma tak wyrazistych postaci nieheteronormatywnych, jak w Orange Is the New Black, tak warto nadmienić, że Wentworth Miller - aktor odgrywający rolę głównego bohatera serialu, w 2013 roku dokonał coming-out'u i wyznał, że jest gejem.

Wkrótce swoją premierę na Outfilm.pl będzie mieć pierwszy słoweński film LGBT+ - Konsekwencje. Produkcja Darko Štantego przedstawia historię młodego chłopaka, który trafia do zakładu poprawczego, gdzie dołącza do gangu. Jest to opowieść o odkrywaniu swojej seksualności w homofobicznej społeczności, przesiąkniętej bałkańską kulturą “macho” i zdominowanej przez tradycję patriarchatu. Film pojawiał się na wielu festiwalach i zdobył szereg nagród dla reżysera i aktorów.

Książę to mocny i fascynujący dramat więzienny. Pokazuje z zupełnie nowej perspektywy uniwersalną potrzebę miłości wśród represyjnego społeczeństwa. Jaime w barze na oczach świadków śmiertelnie rani swojego kochanka. Za kratkami poznaje Porto - uczy się miłości i lojalności, której nie znał na wolności. Ich związek zostaje wystawiony na próbę walki o wpływy i przemocy powszechnie panującej w więzieniu.
 

Chela i Chiquita są razem ponad 30 lat. Pewnego dnia Chiquita trafia do więzienia za oszustwa finansowe. Jej partnerka musi odnaleźć się w nowej rzeczywistości - być po raz pierwszy w życiu samodzielna. Zaczyna zarabiać wożąc ludzi samochodem i w ten sposób poznaje Angy, która wnosi w jej życie zupełnie nową energię. Film pokazuje trochę inne spojrzenie na kino więzienne - z perspektywy kobiety, której najbliższa osoba ląduje za kratkami. Dziedziczki zdobyły ponad 30 nagród na międzynarodowych festiwalach.